Milyonlarca yıl önce bu bölgede gerçekleşen volkanik aktivitenin yer yer birkaç yüz metre kalınlığa ulaşan tüf ve ignimbrit yığdığı bilinmektedir. Kayseri şehrinin doğusunda yükselen bu volkanik kayaç akarsularla aşınarak derin vadiler oluşturmuştur. Tümü kuzeydoğu – güneybatı aksı üzerinde ve birbirlerine paralel olarak sıralanmış tüm bu vadi duvarlarında kaya yerleşimleri mevcuttur.
Bu vadileri en kuzeyde yer alanı Küçük Bürüngüz’den Ağırnas’a, oradan da Derevenk’e dek ulaşanıdır. ‘Akbin Vadisi’ ya da ‘Ağırnas Vadisi’ olarak bilinen bu vadide bulunan kaya yerleşimlerinin Ağırnas batısında bulunanları tarafımızdan araştırılmış ve ‘İkinci Ara Rapor’da yayımlanmıştı. Aynı vadinin devamında; Dimitri (Turan) ve Derevenk yamaçlarında da henüz araştırılmamış sayısız antik kaya yerleşimi mevcuttur.
Bu; en kuzeydeki vadinin güneyinde Güzelköy ve Nize’den geçip Gesi’ye ulaşan ve Nize Deresi tarafından aşındırılan ikinci bir vadi mevcuttur. Bu vadinin Gesi’ye bağlı Güney Mahallesi’nde de kaya yerleşimleri mevcuttur.
Bu; en kuzeydeki vadinin güneyinde Güzelköy ve Nize’den geçip Gesi’ye ulaşan ve Nize Deresi tarafından aşındırılan ikinci bir vadi mevcuttur. Bu vadinin Gesi’ye bağlı Güney Mahallesi’nde de kaya yerleşimleri mevcuttur.
Bu ikinci vadinin 1,5 km kadar güneybatısında bulunan üçüncü vadi ise Kayabağ’dan Gesi’ye uzanan Değirmendere Vadi’sidir. Bu vadideki yeraltı yapılarıyla ilgili çalışmalarımızın sonuçları ise ‘Birinci Ara Rapor’da yayımlanmıştı.
Değirmendere Vadisi’nin 2 km kadar güneybatısında yeralan dördüncü vadi ise Ötedere Vadisi’dir. Bu vadideki yeraltı yapılarıyla ilgili çalışmalarımızın sonuçları da ‘Birinci Ara Rapor’da yayımlanmıştı.
Ötedere Vadisi’nin 1,8 km güneybatısında yeralan beşinci vadi ise ‘Avedik Vadisi’ olarak bilinmektedir. Bu vadide bulunan kaya yapıları, kuzeydoğuda bulunan diğer dört vadinin kaya yapılarına oranla çok daha az sayıdadır. Vadi girişine yakın noktada, son dönemde güvercinlik olarak kullanılmış ufak bir kaya yapısı ve bu yapının 40 m güneydoğusundaki yamaçta az sayıda diğer bir yapı kompleksi mevcuttur. Bu ikinci komplekste küçük bir kilise ve üç odalı bir yeraltı savunma yapısının yanısıra çökmeler ve tahribat dolayısıyla işlevleri anlaşılamayan birkaç kaya yerleşimi daha bulunmaktadır.
