İLÇENİN TARİHİ
Sarıoğlan İlçesinin kuruluşu hakkında kesin bir bilgi yoktur. Eski bir yerleşim merkezi olduğu söylenmektedir. Osmanlı İmparatorluğu zamanında Pınarbaşı ilçesine bağlı küçük bir yerleşim merkezidir. Bünyan’ın ilçe oluşundan sonra Bünyan ilçesine bağlanmıştır. İlçeye bağlı Palas ve Karaözü kasabaları daha eski yerleşim merkezleridir.
01 Nisan 1960 tarihinde TBMM’nin İdari Sistemler Değişikliği hakkındaki yasa ile idari bakımından ilçe şeklini almıştır.
COĞRAFİ YAPI
1929 yılında Haydarpaşa-Kars demiryolu ilçe içinden geçerek batı ve doğuya ulaşımı kolaylaştırmıştır. Demiryolu üzerine kurulan istasyon halkın büyük bir ihtiyacına cevap vermiştir. Sivas-Kayseri karayolu ilçenin yakınından geçmektedir. Sarıoğlan ilçesinin Kayseri’ye uzaklığı karayolundan 61 km.dir. Yol sürekli açıktır. İlçeye Sivas-Kayseri karayoluna bağlayan dar ve yetersiz yolda Karayolları tarafından yol genişletme çalışmaları yapılmaktadır.
Sarıoğlan ilçesi 1948 yılında Kesdoğan çayının taşmasıyla sel baskınına uğramıştır. Eski yerleşim yerini terk eden ilçe sakinleri bugünkü yerine taşınmıştır. Eski yerleşim yeri ilçenin kuzeydoğusundadır.
İlçe kuzeybatıdan Felahiye-Özvatan, doğuda Akkışla-Gemerek, güneyinde Bünyan, batıda Kocasinan ilçeleri ile çevrilmiş bulunmaktadır. Sarıoğlan ilçesinin toprakları çevresindeki düzlükler ve bunları kuşatan çıplak engebeli, sırt ve yamaçlardan meydana gelmektedir. Dağlar daha ziyade ufak toprak ve taş yığınlarının meydana getirdiği sıra halinde tepeleri andırır. Beştepeler, üçtepeler, hamburnu tepesi, kepirçe dağı, altıparmak tepeleri yüksektir. Yöreyi çevreleyen belli başlı dağlar şunlardır; Palas kasabası ile ilçe merkezi arasındaki Demirhan dağı, Sarıoğlan ilçesi’nin batısındaki Kuşaklı, Palas, Üzerlik, Ömerhacılı arasında Kocadağı, kuzeydoğuda Kepirçe dağı, Gaziler ile Özvatan ilçesi arasındaki Sultansekisi Dağı, Gaziler kasabası ile Çayıralan arasındaki Akdağ ve Keçikalesi dağları mevcuttur. En büyük dağ Keçikalesi olup, 1500 m. yüksekliğindedir.
İlçe merkezinde rakım 1148 m.dir. Türkiye’nin en büyük nehri olan Kızılırmak Karaözü kasabasından itibaren Sarıoğlan ilçe hudutlarına girer. Kale, Burunören, Üzerlik köyleri arasından geçerek ilçe sınırlarını terk eder. Kızılırmak üzerinde iki yerde geçit vardır. Birincisi; Şahruk Bey tarafından yaptırılan sekiz gözlü tarihi taş köprüdür. Köprü her türlü ulaşıma elverişlidir. İkincisi; Küpeli kasabası ve Üzerlik köyleri arasında yapılan demir direkler üzerine oturtulan köprüdür. Bu köprü de ulaşıma açıktır. İlçenin bir diğer önemli akarsuyu Toros Dağlarından çıkıp Burunören köyü sınırlarında Kızılırmak nehrine dökülen Kesdoğan çayıdır. Çay üzerine bentler yapılarak arazinin sulanması sağlanmıştır. İlçe topraklarını ikiye bölen ve uzunluğu 45 km.yi bulan bu çay üzerinde dört tane köprü vardır. İlkbahar ve sonbaharda yağışların fazla olduğu zamanlarda taşmaktadır.
Palas kasabasında bulunan Tuz Gölünün 2/3’ü tuz ile kaplıdır. Diğer kısımları bataklık ve çamurdur. Gölün alanı 29.6 km2’dir. Göl önceleri tuzla olarak kullanılmış, içerisinde sağlığa zararlı olan alçı mayası bulunduğundan kapatılmıştır.
İç Anadolu hüküm süren kara iklimi hüküm sürmektedir. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve yağışlıdır. Ortalama yağış 350-400 mm. olup, yağışın önemli kısmı ilkbahar ve kış aylarında düşmektedir. Bitki örtüsü; Kızılırmak boyunca küçük boylu bitki türü mevcuttur. Kaymakamlık tarafından Alamettin, Gaziler kasabalarında, Ömerhacılı köyünde büyük çaplı ağaç dikimi başlamıştır. 40 dekarlık alana Sarıoğlan Kaymakamlığınca 75.Yıl Cumhuriyet Hatıra Ormanı yapılmıştır.
EKONOMİK YAPI
İlçe merkezi ile bütün köy ve kasabalarda halkın büyük çoğunluğu geçimini tarımdan temin etmektedir. Yağışların yetersizliği ve yeterli sulama suyunun bulunmaması nedeniyle ilçe genelinde hububat nadas sistemi uygulanmaktadır.
İlçe genel alanının 344.510 dekarı tarım arazisi olarak kullanılmakta olup, yaklaşık her yıl 205.000 dekara yakın kısmı ekilmektedir. Ekilen arazinin % 90’ını hububat ürünleri teşkil etmektedir. Hububat ürünleri içerisinde % 75’lik oranla buğday ilk sırayı alırken, arpa % 21’le ikinci sırayı almaktadır. Son yıllarda şeker pancarı tarımı artmış olup, 11.900 dekarda şeker pancarı tarımı yapılmaktadır. Ancak sulama suyunun yetersizliği hem maliyeti artırmakta hem de yeterli verim alınamamaktadır. Yemeklik baklagillerin ekimi 3.000 dekar civarında kalmaktadır. İlçede sebzecilik daha çok aile ihtiyacını karşılamaya yönelik olarak yapılmaktadır. Karaözü ve Çiftlik kasabalarında meyvecilik mevcut olup, sulama suyunun mevcut olduğu köylerde de meyvecilik yapılmaktadır. İlçenin temel geçim kaynağı hububat tarımıdır. Yaklaşık 250.000 dekar çayırlık mevcut olup, mera ve çayırlıklardan yeterince yararlanılamamaktadır. Alamettin ve Gaziler kasabalarında 30.000 dekar civarında ormanlık alan mevcuttur.
13.500 adet büyükbaş (kültür ırk 5.500, melez 6.100, yerli 1.900) hayvan varlığının yaklaşık 7.600 adedi sağılmakta olup, ortalama günlük süt üretimi 76 tondur. Sağılan ineklerin % 68’i Merkez, Palas ve Çiftlik kasabalarında yer almaktadır. Akin, Muratbeyli, Düzencik, Sofumahmut, Tatılı, Üzerlik köyleri ve Alamettin kasabasında süt hayvancılığı önemli geçim kaynağı durumundadır. Besicilik Palas kasabası başta olmak üzere ilçede yaygın olup, 3.500 baş besi yapılmaktadır. Et üretimi yıllık yaklaşık 875 tondur. 25.600 adet küçükbaş, 55.000 adet kümes hayvanı, 106 adet at, 11 adet katır, 403 adet eşek ve 1000 adet arı kovanı mevcuttur. İlçe merkezinde 1 adet un fabrikası mevcut olup, çalışmamaktadır. İlçe merkezinde Ziraat Bankası ve Şekerbank şubesi bulunmaktadır. Fuar, sergi ve panayır bulunmamaktadır. İlçemizde 24.04.1995 tarihinden itibaren Köylere Hizmet Götürme Birliği bünyesinde süt toplama merkezi faaliyetlerine başlanılmıştır. Günlük kapasite 20 tondur. Bu sayede sütlerdeki brusella hastalığını kontrol etme imkanı da doğmuştur.
İlçemizde küçük bir sanayi (elektrikçi, kaynakçı, oto boyacı, motor tamircisi) bulunmaktadır. Ayrıca ilçede hububat, baklagiller, un, kepek, küspe, yem alım satımı ile beyaz eşya ve mobilyacılık ticaretiyle uğraşan esnaf bulunmaktadır.
SOSYAL YAPI
İlçe merkezinde genellikle konutlar tek katlı bahçeli olmakla beraber Resmi binalar dışında çok az miktarda çoğunluğu yurtdışındaki işçilerin yaptırmış olduğu betonarme binalar mevcuttur. Diğerleri yığma tipi binalardır. Merkezde sosyal konutların yapıldığına da rastlanmaktadır. Toplu konut kooperatifinin faaliyeti devam etmektedir. İlçeye bağlı mezra- oba yoktur. İlçe merkezinde otel yoktur. Yeni yapılan öğretmenevi bu alandaki boşluğu doldurmaktadır.
İlçede 20 ve 45 yaş grubu arasında işsizlik çoktur. Muhtelif yerlerde istihdam eden yeterince kişi yoktur.
